Нариман Қыпшақбаев: Еліміздің барлық тұрғыны суды бағалап, дұрыс пайдалануы керек

Нариман Қыпшақбаев 1974-1981 жылдары Қазақстанның мелиорация және су шаруашылығы министрінің орынбасары, одан соң Суды пайдалану мен қорғауды реттеу жөніндегі бас мемлекеттік инспектор болды. Ол бүкіл ел бойынша су ресурсын басқару мәселесін біледі.

Ал 1981 жылдан 1990 жылға дейін Қазақ КСР Мелиорация және су шаруашылығы министрі болып жұмыс істеді. Содан кейін 8 жыл бойы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Х-ХІ шақырылымының депутаты ретінде еңбек етті.

1990-1995 жылдары — су ресурстары жөніндегі мемлекеттік комитеттің төрағасы, ҚР Үкіметінің мүшесі. Кейінірек, 1996 жылдан 2014 жылға дейін Нариман Қыпшақбайұлы Мемлекетаралық су шаруашылығын үйлестіру комиссиясының ғылыми-ақпараттық орталығының Қазақ филиалының директоры болып тағайындалды.

Ол өңіраралық су ынтымақтастығының бастауында тұрды және қазір өзінің 87 жасқа толуына қарамастан осы салада ел игілігі үшін белсенді жұмысын жалғастырып келеді.

Кәсіби мереке – Қазақстанның су шаруашылығы қызметкерлері күні қарсаңында ол су ресурстарының маңызы және су жүргізушісі мамандығы туралы ойын бөлісті.

“Бүкіл әлемдегі су ресурсының құндылығы экономиканың бірде-бір саласы сусыз өмір сүре алмайтынында. Кез келген аймақ сусыз өркендей алмайды. Сондықтан су үнемдеу тұрғысынан ерекше, мұқият назар аударуды, басқарудың ең озық технологияларын енгізуді, есепке алуды және су ресурсын қорғауды қажет етеді. Сонымен қатар бүкіл әлемдегі тұщы судың көлемі тұрақты құндылық саналады және оған деген сұраныс жыл сайын халық пен экономиканың өсуіне байланысты көбейеді. Сондықтан кез келген мемлекет болашақта дамуға су жеткілікті болу үшін осы мәселемен айналысуы керек. Ол үшін қазіргі заманғы технологиялар туралы білімі бар және экономикалық, экологиялық тепе-теңдікті сақтау шартымен таныс, су мәселесінің шешімін көруге қабілетті, жан-жақты дайындалған кадрлар қажет”, – деді Нариман Қыпшақбаев.

– Өйткені, су айдындары өнеркәсіпті, энергетиканы, кеме қатынасын, Ауыл шаруашылығын, халықты, экологиялық қажеттілікті сумен қамтамасыз етеді. Сондықтан мен біздің университеттерімізде су саласы үшін кадрлар даярлау мәселесіне аса көңіл бөлінгенін қалаймын. Бұл туралы университет ректорларына бірнеше рет айттым. Өйткені жас мамандар – еліміздің болашағы. Мен мұның қаншалықты маңызды екенін білемін, өйткені менің осы салада үлкен тәжірибем бар. Бір кездері мен су ресурстарын басқарудағы алдыңғы қатарлы елдерді – Жапонияны, Американы, Германияны, Голландияны, Канаданы және тағы басқа елді аралап шықтым. Мен қазір де өз тәжірибем мен білімімді жұмыс істеп жүрген ғылыми-ақпараттық орталықта өз оқушыларыма барынша беруге тырысамын. Мен оларды қолдауға, кеңес беруге, сұрақтарға жауап беруге тырысамын. Мен максималистпін және талап етемін.

– Сіздің ойыңызша, Қазақстан сушыларының кейінгі 30 жылдағы ең үлкен жетістігі қандай?

– Өздеріңіз білетіндей, Қазақстандағы өзендердің жартысына жуығы – трансшекаралық өзендер. КСРО ыдырағаннан кейін біздің республикамыз көршілес барлық елмен, соның ішінде Қытаймен, Ресей Федерациясымен, Қырғыз Республикасымен, басқа да Орталық Азия елдерімен су ресурстары бойынша бірлесіп пайдалану және қорғау туралы уағдаластыққа қол жеткізді. Осылайша су бойынша әр елдің үлесін анықтадық. Бұл – біздің басты жетістіктеріміздің бірі.

Тағы бір маңызды жетістік бар. Еліміздің басты байлығы – халқымыз. Сондықтан республиканың елді мекендерін, қалаларын сумен жабдықтау жөніндегі “Ақ бұлақ” бағдарламасын іске асыру жақсы шешім деп санаймын. Өйткені адамдардың денсаулығы көбіне ауызсудың сапасына байланысты. Содан кейін ғана өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы және тағы басқа мәселелер маңызды.

– Нариман Қыпшақбайұлы, сіз өзіңіздің әріптестеріңізге – су қызметкерлеріне кәсіби мерекеде не айтқыңыз келеді?

– БҰҰ бүкіл әлемдегі өмірдің негізі ретінде тұщы суға үлкен мән бере отырып, 1993 жылы 22 наурыз – Дүниежүзілік су күні деп жариялады. Қазақстан да осы мәселенің маңызын түсіне отырып, 2019 жылы су қызметкерлері күнін бекітті. Енді ол жыл сайын 9 шілдеде аталып өтеді. Бұл өте дұрыс шешім. Өйткені тағы да қайталаймын, су мәселесіне үнемі назар аудару қажет. Еліміздің барлық тұрғыны суды бағалап, оны дұрыс пайдалануы керек. Мысалы, су аз болған кезде біз бұрын түнгі суаруды ұйымдастырдық. Сонымен қатар су шаруашылығы саласында сауатты жоспарлау, ауыл шаруашылығы дақылдарының көлемі мен сипаттамаларына, яғни әр тұтынушыға қарай суға қажеттілікті нақты есептеу маңызды. Жалпы менің ұсынысым көп. Бүкіл ел үшін осы маңызды мерекеде әріптестеріме, ең әуелі зор денсаулық, амандық және еңбектеріне табыс тілеймін!

Сұхбат Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің сайтынан алынды.